Revisie Revox B780 receiver.
Naar de hoofdindex
Naar de Studer-Revox index
Deze B780 heeft serienummer 008728 en is gebouwd bij Willi Studer GmbH in Löffingen (D). Deze heb ik tweedehands gekocht als slachtapparaat voor een andere B780. Aan de stickers op de voorkeuzetoetsen is te zien dat het apparaat in Zwitserland gestaan heeft, die stickers tonen vooral Zwitserse FM-zenders. Het apparaat werkte nog wel, maar niet zonder gebreken. Er was voortdurend een brom hoorbaar, direct na het inschakelen was er ongeveer een minuut lang een hevige piep op de tuner- en de phono-ingang, en zo was er nog enig ongerief. Niet erg, hij was bedoeld als onderdelenmagazijn. Maar omdat ik er uiteindelijk niets van gebruikt heb, heb ik uiteindelijk ook deze B780 opgeknapt.
Vervangingen
Het begint altijd met de voeding. Controle van de voedingsspanningen leverde op dat de 15 volt niet stabiel was en van de 6 volt waren er maar zo'n 4,5 over, evenmin erg vlak. Dat verlies werd gecompenseerd door de 22 volt lijn, want die leverde een enthousiaste 28 volt... Zolang de voedingsspanningen niet in orde zijn heeft het geen zin om andere fouten te zoeken. De aanpak werd daarom als volgt: Eerst de onderdelen van het voedingsdeel vernieuwen, op de weerstanden na alles. Vervolgens de condensatoren vernieuwen op achtereenvolgens de microprocessor-print, display-pcb, preamp, filter en tonecontrol pcb's, audio connection unit en speaker protection unit. Vanaf dat punt moest de receiver weer te testen zijn, zodat ik nog resterende fouten kon opzoeken. Daarna kon ik bekijken wat er moest gebeuren met de eindtrappen en het FM-gedeelte.
De B780 is eenvoudig te demonteren, de afzonderlijke printplaten laten zich goed uitnemen. Dat begon dus met de voedingsprint. Eerst een ultrasoon bad, daarna zijn de onderdelen vernieuwd. Een condensator en een gelijkrichter waren al eens eerder vervangen, zie de foto hiernaast. De spanningsregelaar in de voorgrond (voor 6 volt) heeft een extra koelplaatje gekregen omdat z'n voorganger kennelijk nogal heet was geworden. Na montage waren de spanningen in orde. Op de 22 volt na dan, die leverde nog steeds vrolijk 28 volt (de potmeter is voor het regelen van de 32 volt lijn). Bestudering van het schakelschema uit de service manual leverde op dat de 22 volt direct afhangt van de spanning op het lichtnet. Die is tegenwoordig 230 volt en de keuzeschakelaar stond nog op 220V. Schakelaar omgezet naar 240V, daarna had ik een nette 21,9 volt. Daarmee waren alle voedingsspanningen weer op orde. Bezitters van een B780 en B739 doen er dus verstandig aan 240V te kiezen. Op stand 220V kan de 22 volt verzorgingsspanning te hoog zijn.
Alle printplaten uit de B780 zijn enkelzijdig en goed te bewerken. Alleen het
microprocessor board en de audio connection unit zijn dubbelzijdig. Het uitsolderen
van de onderdelen op deze print moet erg voorzichtig gebeuren. Een breukje in een
printbaan of verdwenen soldeeroog heb je op deze boards snel. De foto
hiernaast toont de audio connection unit na de vervanging. Na dit rondje condensatoren
vervangen was de bromtoon weg, de piep na het inschakelen was er nog en ook de linker
luidspreker wilde nog niet erg. Fout zoeken dus. De piep kwam uit IC1 op de audio connection
unit, een opamp TDA1034. IC1 en collega IC6 zijn daarom vervangen.
De linker luidspreker liet zich aan- en uitzetten met zachte tikjes op relais K1 op het
speaker protection unit pcb. K1 en K2 zijn daaarom beide vervangen.
Tot slot de eindtrappen. Wonderlijk, de rechter eindtrap had een gestempelde datum 22-03-82, zie de foto hiernaast. De linker had een stempel 16-06-82. Drie maanden verschil? Vermoedelijk is er ooit eentje vervangen. Beide eindtrappen waren al eens gerepareerd. De transistoren Q02, Q03, Q08, Q11 en Q16 waren niet meer origineel, allemaal vervangen door modernere types. Dat gold niet voor de elco's. C03, C07, C08 en C18 waren links vervangen, rechts zaten nog de oude. De laadelco C19 rechts was gaan lekken. Om links en rechts weer gelijk te krijgen zijn ook hier alle condensatoren vervangen. De vier laadelco's zijn nu 10.000uF i.p.v. 4700, daarom zijn de gelijkrichters iets zwaarder. Verder nieuwe regelweerstanden voor de ruststroom. Daarmee zijn links en rechts weer gelijk en up-to-date.
Het FM-deel klonk nu prima. Die heb ik vergeleken met een gereviseerde en nieuw afgeregelde B739, ze presteerden evengoed. Het FM-deel heb ik daarom met rust gelaten, dat scheelde ook weer opnieuw afregelen. Tot slot was er nog de kleverige en wat viezige nextel-coating. Verwijderen van die oude laag is simpel. Laat een nacht lang gewone spiritus inwerken op de oude lak, daarna poets je de lak er eenvoudig af. Vervolgens is er grijze lak op gekomen in de kleur van de frontplaat. De B780 ziet er nu weer netjes uit en klinkt prima. Op de balansregeling na. Dat werkte met horten en stoten.
Volumeregelaar
De balansregeling zit in de volumeregelaar. Dat is een combinatie van vier potmeters op een
dubbele as. De voorste twee op de buitenas (22k) regelen de balans. De achterste twee (50k)
zitten op de binnenas, die regelen volume en aanpassing van loudness aan het volume.
Deze volumeregelaar staat bekend als een zwak punt van de B780 en de soortgelijke B739. Het
ding is niet meer nieuw te krijgen. Er is wel een vervanger beschikbaar die alleen volume en
loudness regelt, dit is de volumeregelaar uit de B750. De balans wordt daarbij met een
blindstekker met weerstandjes in de middenstand gefixeerd.
Ik heb de klinken van de regelaar aan de achterzijde uitgeboord. De fout zat in de voorste
potmeter. Het koolstof contactstiftje dat op de baan rust kwam er als gruis uitrollen. Zonder
die stift werkt de potmeter uiteraard niet. Ik heb dit segment (linker kanaal) daarom
afgekoppeld en met twee 10k weerstandjes in de middenstand gefixeerd. De balans kan nu nog heel
beperkt geregeld worden via het rechter kanaal. De volumeregelaar is weer in elkaar gezet met
twee stukje montagedraad door de oude klinken.
De volumeregelaar is nieuw niet meer leverbaar, maar op Ebay wordt af en toe nog een gebruikt exemplaar te koop aangeboden. Daarbij is een vraagprijs van 100 euro niets bijzonders, een garantie is daarbij wel heel bijzonder. Bedenk dat ook die exemplaren al tientallen jaren oud moeten zijn.
Voor mijn B780 overweeg ik de volumeregelaar te vervangen door een stereo volumeregelaar van ALPS. Balans en loudness gebruik ik nooit, de balans fixeer ik dan in de middenstand met een blindstekker met weerstandjes. De loudness regeling krijgt dan ook een stekker met weerstanden. Die werkt ingeschakeld dan met een vaste in plaats van een variabele sterkte.
De B780 en B739 hebben vaker problemen met kanaal-ongelijkheid bij lage volumes. Hier een lijstje met bekende oorzaken daarvan.
- De volumeregelaar, door vervuiling en/of slijtage. Dat zit dan vooral in het veel gebruikte, lage volumebereik. Ultrasoon reinigen brengt verbetering, maar lost de gevolgen van slijtage uiteraard niet op.
- De vier schakelaars Mono/Loudness/Level/Tone defeat rechtsonder. In dit blok schakelaars kunnen oxydatie en vervuiling van de schakelcontacten een rol spelen. Het is te constateren door herhaald op de knoppen te drukken. Hier is ultrasoon reinigen vaak afdoende.
- Het relais K1 op het preamplifierboard. Dit relais zit direct achter de aansluiting voor de koptelefoon rechtsonder op het front. Het is te constateren door zachtjes tegen de zijkant of tegen de koptelefoonsteker te tikken. De balans verschuift dan met het tikken. Vervanging van het relais is de enige oplossing. Ze zijn origineel nog beperkt nieuw leverbaar. Thomas Schröder levert een verbeterde, nieuwe variant.
- Een laatste, minder bekende oorzaak voor kanaalongelijkheid is de kleine schakelaar onderin de 5-polige DIN PRE OUT/PWR IN aansluiting aan de achterkant. Deze bus is bedoeld voor het aansluiten van een externe eindversterker, die schakelaar schakelt dan de ingebouwde eindtrappen uit. Uitschakelen lukt altijd wel, weer inschakelen veroorzaakt soms kanaalongelijkheid door vervuiling of oxydatie van de contacten. Het is op te lossen door een DIN-plug herhaald in en uit te pluggen.
Tips
Achter de frontklep zit een batterijhouder voor 3 stuks AA oplaadbare batterijen. Als de B780
niet op het lichtnet is aangesloten zorgen deze batterijen ervoor dat de ingetelde frequenties
bewaard blijven. Dat gaat met nieuwe, opgeladen batterijen ongeveer een week goed, met oude
batterijen nog geen dag. Vervang deze batterijen nooit door niet-oplaadbare exemplaren
zoals alkaline batterijen. Die kunnen zuur gaan lekken met desastreuze gevolgen, zie
de foto hiernaast. Op tijd vervangen door nieuwe, oplaadbare batterijen.
Voor wie daar geen tijd voor heeft is er deze real life hack: Mik de batterijen eruit en stop
er een briefje met de frequenties in. Oplopend gesorteerd op frequentie, met per frequentie
het nummer van de voorkeuzetoets. Werkt ook goed.
Het is subjectief, maar naar mijn mening klinkt de B780 iets beter als de netstekker op de juiste manier in het stopcontact zit. Dat heeft volgens mij te maken met de capacitieve last van de transformator. De goede manier van inpluggen kan met een multimeter bepaald worden. Dat gaat stapsgewijs als volgt.
- Bepaal eerst wat fase en nul van het stopcontact zijn. Wie z'n stereo-componenten op een verlengsnoer met stekkerdoos aangesloten heeft markeert met een viltstift eerst de manier waarop de stekker van het verlengsnoer in het stopcontact zit (zodat die stekker niet verdraait wordt). Daarna wordt de kant van de fase in de stekkerdoos bepaald en met een stift gemarkeerd.
- Haal nu alle stekkers en kabels van de B780 los, de B780 mag met niets verbonden zijn. Netstekker van de B780 in de stekkerdoos pluggen en B780 inschakelen.
- Meet nu met een multimeter (bereik tot 250 volt wisselspanning/AC) de spanning tussen het metalen chassis van de B780 (bijv. de bodemplaat) en de aardingsbeugel van de stekkerdoos. Eventueel kan het ook met een CV-leiding i.p.v de de aardingsbeugel, CV-leidingen zijn ook geaard. Er komt een waarde tussen nul en 250 volt uit. Onthoud die waarde.
- Schakel de B780 uit en draai de netstekker in de stekkerdoos 180 graden om. Meet nu opnieuw de spanning tussen B780 en aardingsbeugel/CV-leiding. Hier komt een andere spanningswaarde uit. De optimale manier van inpluggen is die, waarbij de spanning tussen chassis en aarde het laagst is. Markeer met een viltstift die kant van de stekker die met de fase in het stekkerblok verbonden moet worden.
- Herhaal deze stappen voor alle andere apparaten die op het stekkerblok aangesloten worden.